วันที่ 12 ก.ค. 2564 นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กล่าวถึงการใช้ชุดตรวจ แอนติเจน เทสต์ คิต – Antigen Test Kit (ATK) หาเชื้อโควิด-19 ว่า ปัจจุบัน ATK มี 24 ยี่ห้อที่ขึ้นทะเบียนการใช้โดยบุคลากรทางการแพทย์ ไม่สามารถเอาไปใช้ตรวจเองได้ แต่เร็วๆ นี้ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เสนอให้มีการปลดล็อก เมื่อมีวางจำหน่ายร้านยาที่มีเภสัชกรแนะนำ ประชาชนอาจซื้อไปตรวจได้
อย่างไรก็ตาม เทสต์คิตหาแอนติเจน หรือ องค์ประกอบไวรัส การเก็บตัวอย่างจะเหมือนการทำ RT-PCR คือ เก็บตัวอย่างโดยแหย่จมูกถึงคอหอย แหย่ทางช่องปาก โพรงจมูกหรือน้ำลาย ขึ้นกับชุดตรวจว่าจะเก็บสิ่งส่งตรวจจากไหน ทั้งนี้ ความจำเพาะสู้ RT-PCR ไม่ได้ แต่การรอคิวตรวจนาน ชุดตรวจจะช่วยคัดกรองได้เบื้องต้น
ถ้าคนมีอาการมากๆ แนะนำไปตรวจ RT-PCR แต่ถ้าจำนวนมาก คิวยาว สถานบริการอาจใช้ ATK ตรวจก่อน เมื่อบวกค่อยไปตรวจคอนเฟิร์ม RT-PCR อีกครั้ง ส่วนคนที่สงสัยมีโอกาสไปสัมผัสติดเชื้อ แต่ไม่มีอาการ เบื้องต้นไปคลินิกสถานบริการใกล้บ้านเพื่อร้องขอใช้ชุดตรวจแอนติเจนตรวจก่อนเบื้องต้น
“กรณีผลบวก ATK แม่นยำใกล้เคียง RT-PCR 90% ถ้าตรวจแล้วผลบวก ต้องรีบไปแจ้งสถานบริการที่กำหนดใกล้บ้าน คลินิกชุมชนอบอุ่น สถานบริการสาธารณสุขหรืออื่นๆ เพื่อดำเนินการต่อ เช่น ดูแลรักษาที่บ้านหรือชุมชน อาการไม่ดีเข้าระบบนอน รพ.ต่อไป ส่วนกรณีผลลบ ความไวยังไม่เท่า เพราะถ้าเชื้อน้อย เช่น ค่าเซอร์เคิลไทม์อยู่ที่ 25-26 RT-PCR ตรวจเจอ แต่เทสต์คิทอาจตรวจไม่เจอ
ดังนั้น ผลลบไม่ได้แปลว่าไม่มีเชื้อ แต่เชื้ออาจน้อย ต้องดูแลตัวเอง 3-5 วันลองตรวจซ้ำ เพราะถ้าติดเชื้อจริง เชื้ออาจเพิ่มมากขึ้นและตรวจเจอง่ายมากขึ้น ถ้าลบอีกโอกาสเป็นก็น้อยลง ทั้งนี้ ถือเป็นข้อจำกัด ดังนั้น ตอนคนไข้ไม่มากจึงไม่ให้ใช้วิธีนี้ แต่ตอนนี้คิวยาวการไม่ไปตรวจอาจมีผลเสียมากกว่าจึงให้ใช้”
นพ.ศุภกิจ กล่าวต่อว่า ส่วนการปลดล็อกให้ใช้ชุดตรวจด้วยตนเอง ขณะนี้เริ่มมีหลายบริษัทที่ติดต่อ อย.เพื่อปรับมาใช้ตรวจด้วยตัวเองแล้ว สำหรับการเก็บตัวอย่างต้องทำด้วยตนเองได้ เอกสารกำกับการใช้ต้องระบุวิธีใช้ให้ชัดเจนเข้าใจโดยง่าย เก็บตัวอย่างให้ถูกต้อง ไม่ตากแดด ตรวจสอบวันหมดอายุ เพราะอายุไม่ยาวมากเตรียมสถานที่ตรวจไม่ให้ปะปนคนอื่น ไม่แพร่เชื้อ ดำเนินการตรวจแปลผลเสร็จแล้ว ก่อนทิ้งถือเสมือนเป็นขยะติดเชื้อ แม้ชุดตรวจจะเคลมว่าเมื่อหยอดน้ำยาไปแล้วจะฆ่าเชื้อในสารคัดหลั่ง แต่เราแนะนำเพิ่มว่า ให้ใช้น้ำยาฆ่าเชื้อต่างๆ ช่วยฆ่าเชื้ออีกครั้งก่อนทิ้ง ช่วยลดปัญหาการติดเชื้อได้ และทำความสะอาดล้างมือหลังทดสอบ
นพ.ไพศาล ดั่นคุ้ม เลขาธิการ อย.กล่าวว่า ปัจจุบันชุดตรวจ ATK ยังใช้โดยบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข ซึ่งกำลังเปลี่ยนเพิ่มเป็นชุดตรวจด้วยตนเอง หรือ Home use ซึ่งเป็นเครื่องมือแพทย์ การตรวจด้วยตัวเองต้องรอการอนุญาตก่อน และช่องทางการจำหน่ายจะจำกัดช่องทางจำหน่าย ซึ่งเพิ่มมาเป็นร้านขายยาที่มีเภสัชกร หากขายผ่านอินเตอร์เน็ตไม่ได้ เพราะจำกัดเฉพาะสถานพยาบาล คลินิกเวชกรรม คลินิกเทคนิคการแพทย์ และร้านขายยา
อย่างไรก็ตาม วันนี้ นายอนุทิน ชาญวีรกูล รัฐมนตรีว่าการ สธ. ได้ลงนามในประกาศกระทรวงแล้ว เหลือรอประกาศในราชกิจจานุเบกษา เบื้องต้นมี 24 บริษัท ที่ใช้แบบบุคลากรทางการแพทย์ใช้ก็ยังอยู่ และจะมีอีกประมาณ 7 บริษัท ซึ่งก็จะมีการปรับรูปแบบการใช้ มีเอกสารการใช้ คาดว่าสัปดาห์หน้าจะใช้ได้ต่อไป
เมื่อถามถึงการควบคุมราคากรณีเป็นชุดตรวจด้วยตนเอง นพ.ไพศาล กล่าวว่า เรื่องแรกคือเป็นไปตามกลไกการตลาด แม้จะมีดีมานด์เพิ่มชขึ้น แต่ซัพพลายก็เพิ่มขึ้น ราคาคงเป็นราคาที่น่าจะสมเหตุผล แต่เรื่องการควบคุมราคาเป็นอำนาจของกระทรวงพาณิชย์
